สารานุกรมไทยสำหรับเยาวชนฯ / เล่มที่ ๑๔ / เรื่องที่ ๒ พระราชวังในส่วนภูมิภาค / พระราชวังในสมัยรัชกาลปัจจุบัน

พระราชวังในสมัยรัชกาลปัจจุบัน พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวได้โปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระราชวังขึ้น ที่ภาคต่างๆ ของประเทศไทยรวม ๓ พระราชวังด้วยกัน กล่าวคือ พระตำหนักภูพิงค์ราชนิเวศน์ สร้างขึ้นใน พ.ศ. ๒๕๐๔ ตั้งอยู่ที่ดอยบวกห้า จังหวัดเชียง ใหม่ เนื่องจากการที่ได้เสด็จพระราชดำเนินไปเยือนประเทศต่างๆ ทั้งทวีปอเมริกา ยุโรป และเอเชีย บรรดาประเทศเหล่านั้นได้ทูลเชิญเสด็จไปประทับ ณ ที่ต่างๆ ทั้งในและนอกเมืองเสมอมา เพื่อเป็นการตอบแทนการเยี่ยมเยียนดังกล่าว จึงทรงมีพระราชดำริที่จะสร้างพระราชวัง เพื่อการรับรองพระราชอาคันตุกะ ที่เข้ามาเชื่อมสัมพันธไมตรีกับไทยในต่างจังหวัดขึ้นบ้าง จึงได้โปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระราชวังภูพิงค์ราชนิเวศน์ขึ้นเป็นแห่งแรก และได้ใช้เป็นที่รับรองสมเด็จพระเจ้าเฟรเดอริคที่ ๙ และสมเด็จพระราชินีอินกริดแห่งเดนมาร์ก เมื่อเดือนมกราคม พ.ศ. ๒๕๐๕ พระราชวังแห่งนี้ออกแบบโดย หม่อมเจ้าสมัยเฉลิม กฤดากร และหม่อมราชวงศ์มิตรารุณ เกษมศรี
พระตำหนักภูพิงค์ราชนิเวศน์ จังหวัดเชียงใหม่
จากการที่ได้เสด็จไปประทับที่พระราชวังนี้ พร้อมกับพระราชอาคันตุกะแล้ว พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวยังได้ทรงใช้พระราชวัง เป็นที่ประทับ เพื่อเสด็จเยี่ยมเยียนราษฎรในจังหวัดเชียงใหม่ และจังหวัดใกล้เคียงอีกด้วย ด้วยเหตุนี้พระราชวังอื่นๆ จึงได้สร้างขึ้นอีกในหลายภาค ด้วยวัตถุประสงค์ที่จะเป็นที่ประทับแรม เพื่อเยี่ยมเยียนราษฎรในเวลาต่อมา
พระตำหนักสมเด็จพระศรีนครินทรา บรมราชชนนี
อาคารและสิ่งก่อสร้างที่สำคัญในพระราชวัง ๑. พระตำหนักที่ประทับ ลักษณะเป็นตำหนักก่ออิฐถือปูน ยกพื้นสูง หลังคาทรงไทย ภายในประกอบด้วยท้องพระโรงสำหรับรับแขก ห้องเสวย ห้องบรรทม และห้องสรง มีห้องบรรทม สำหรับพระราชอาคันตุกะ พร้อมห้องสรงตั้งอยู่คนละด้าน ที่พระตำหนักนี้ มีเฉลียงใหญ่มองเห็นทิวทัศน์ของเมืองเชียงใหม่ และมีหอนกเป็นที่ประทับชมวิว ต่อกันกับพระตำหนักที่ประทับนี้ เป็นที่ประทับของสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี และสมเด็จพระเจ้าลูกเธอเจ้าฟ้าจุฬาลงภรณ์วลัยลักษณ์ ฯ อัครราชกุมารี ๒. พระตำหนักสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี ลักษณะเป็นตำหนักก่ออิฐถือปูน สูง ๒ ชั้น ตั้งอยู่คนละด้านกับพระตำหนักที่ประทับ หันหน้าไปสู่ดอยอินทนนท์ ๓. ตำหนักที่ประทับของสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช ฯ สยามมกุฎราชกุมาร ๔. เรือนรับรองสำหรับข้าราชการชั้นผู้ใหญ่ เช่น นายกรัฐมนตรีหรือข้าราชการชั้นผู้ใหญ่ ที่ตามเสด็จแขกต่างประเทศ นอกจากนั้นยังมีเรือนพักข้าราชบริพารชั้นผู้ใหญ่ ผู้น้อย ที่ตามเสด็จ รวมทั้งบ้านพัก ผู้ดูแล และเจ้าหน้าที่รักษาความปลอดภัยอีกมาก
พระตำหนักที่ประทับภูพานราชนิเวศน์ จังหวัดสกลนคร	พระตำหนักภูพานราชนิเวศน์ สร้างขึ้นใน พ.ศ.๒๕๑๘ ตั้งอยู่ที่บริเวณน้ำตกตาดโตน วนอุทยานคำหอม อุทยานแห่งชาติภูพาน อำเภอเมือง จังหวัดสกลนคร โดยมีหม่อมราชวงศ์มิตรารุณ เกษมศรี เป็นผู้ออกแบบ พระราชวังนี้ได้ใช้เป็นที่ประทับ เพื่อเสด็จเยี่ยมเยียนราษฎร ในจังหวัดภาคอีสาน ผลจากการที่ได้เสด็จเยี่ยมเยียนราษฎรในภาคนี้ ได้ทรงทราบความทุกข์ยากของประชาชน จึงได้เกิดโครงการพระราชดำริ ของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวขึ้นเป็นอันมาก โดยเฉพาะการหาแหล่งน้ำให้กับประชาชน อีกทั้งโครงการศิลปาชีพ ของสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ก็เกิดขึ้น จากการเสด็จเยี่ยมเยียนราษฎรทั้งสิ้น
พระตำหนักทักษิณราชนิเวศน์ สร้างขึ้นใน พ.ศ. ๒๕๑๖ ตั้งอยู่ที่ตำบลกะลุวอเหนือ บริเวณบ้านเขาตันหยง อำเภอเมือง จังหวัดนราธิวาส โดยมีหม่อมหลวง สันธยา อิศรเสนา เป็นผู้ออกแบบ ด้วยวัตถุประสงค์ให้เป็นที่ประทับ เพื่อเยี่ยมเยียนราษฎรในภาคใต้ โดยเฉพาะจังหวัดนราธิวาส ยะลา สตูล และปัตตานี จากการที่ได้เสด็จเยี่ยมราษฎรในภาคนี้ โครงการพระราชดำริต่าง ๆ ของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และโครงการศิลปาชีพของสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ก็ได้เกิดขึ้นเช่นเดียวกันกับภาคอีสาน ซึ่งโครงการดังกล่าวนี้ ยังได้ดำเนินการต่อเนื่องมาจนทุกวันนี้ ทั้งนี้ก็เพื่อช่วยแก้ปัญหาในการประกอบอาชีพให้ราษฎร ได้อยู่ดีกินดีขึ้นกว่าเดิม