สารานุกรมไทยสำหรับเยาวชนฯ / เล่มที่ ๑๔ / เรื่องที่ ๔ อาหารสัตว์ / การเก็บถนอมพืชอาหารสัตว์

การเก็บถนอมพืชอาหารสัตว์ การเลี้ยงสัตว์ประเภทกินหญ้า เช่น โค กระบือ แพะ แกะ จะมีปัญหาในช่วงฤดูแล้ง ซึ่งเป็นช่วงขาดแคลนหญ้าสด เกษตรกรส่วนใหญ่ ใช้ฟางข้าวเป็นอาหารหลัก ฟางข้าวมีคุณค่าอาหารต่ำ มีสารอาหารโปรตีน และพลังงาน ไม่เพียงพอ เกษตรกรได้รับคำแนะนำ ให้ใช้ใบพืช ที่มีสารโปรตีนสูง เช่น ใบกระถินแห้ง ทองหลาง หรือใบแคเสริมปนกับฟาง หรือได้รับคำแนะนำให้สะสมเสบียงสัตว์ ในรูปหญ้าแห้ง หรือหญ้าหมัก ซึ่งเป็นวิธีการถนอมสารอาหารในหญ้าให้เก็บไว้ได้นาน

เครื่องมัดฟ่อนหญ้าแห้ง

หญ้าแห้ง ทำจากพืชในวงศ์หญ้า หรือวงศ์ถั่วก็ได้ ตัดหญ้าในระยะอ่อนสารอาหารบริบูรณ์ ผึ่งแดดไล่ความชื้น จนเหลือไม่เกินร้อยละ ๑๕ หรือใช้อบด้วยความร้อนจากโรงงาน ในกรณีการผลิตหญ้าแห้งจำหน่าย ก็มีการทำกัน แล้วจึงมัดเป็นฟ่อนๆ หรือกองรวมไว้ในโรงเก็บโดยเฉพาะ

หญ้าหมัก ทำโดยใช้หญ้าบางพันธุ์ที่มีสารอาหารพลังงานสูงๆ เช่น ต้นข้าวโพด ข้าวฟ่างตัดในระยะเริ่มมีเมล็ดอ่อนๆ หั่นเป็นชิ้นเล็กๆ นำลงอัดในหลุมหมักอัดให้แน่น กลบดินป้องกันอากาศเข้า ทิ้งไว้ประมาณ ๓ สัปดาห์ ก็จะกลายเป็นหญ้าหมัก มีกลิ่นคล้ายผักดอง มีรสเปรี้ยวเล็กน้อย ทั้งหญ้าแห้ง และหญ้าหมักใช้เลี้ยงโคกระบือ โดยให้กินร่วมกับอาหารข้น การใช้หญ้าแห้งหญ้าหมักในประเทศไทยใช้กันเฉพาะในกลุ่มผู้เลี้ยงโคนม และโคพ่อพันธุ์แม่พันธุ์ราคาแพง ส่วนเกษตรกรทั่วๆ ไป ซึ่งเลี้ยงโคไว้ใช้งาน ยังใช้ฟางข้าวเป็นหลัก

หลุมหมักหญ้าแบบร่องในดิน