สารานุกรมไทยสำหรับเยาวชนฯ / เล่มที่ ๑๗ / เรื่องที่ ๔ โรคตับอักเสบจากไวรัส / สำหรับเด็กระดับเล็ก

ตับเป็นอวัยวะเดี่ยว ที่มีขนาดใหญ่ที่สุดของร่างกาย อยู่ในบริเวณช่องท้องตอนบนสุด ค่อนไปทางด้านขวา ตับมีสีน้ำตาลออกแดงคล้ำ รูปร่างเป็นกลีบ ๒ กลีบ ขนาดไม่เท่ากัน กลีบใหญ่อยู่ใต้ชายโครงขวา กลีบเล็กอยู่ใต้ชายโครงซ้าย

ตับเป็นอวัยวะที่มีความสำคัญมาก เพราะทำหน้าที่ให้แก่ร่างกายหลายประการ เช่น เก็บสำรองอาหาร เป็นแหล่งสร้างพลังงานความร้อน สร้างสารหลายชนิดที่ร่างกายจำเป็นต้องใช้ เช่น สร้างน้ำดี เพื่อใช้ช่วยย่อยอาหาร สังเคราะห์วิตามินเอ สังเคราะห์สารที่ทำให้เลือดแข็งตัว เพื่อเวลามีบาดแผลจากการถูกมีดบาด หรือหกล้ม เลือดจะได้หยุดไหล ตับทำหน้าที่สร้างเม็ดเลือดแดง เมื่อเรายังเป็นทารกอยู่ในครรภ์มารดา ไขกระดูกจะทำหน้าที่นี้แทนในระยะต่อมา นอกจากนี้ตับยังทำหน้าที่กำจัดสารพิษออกจากร่างกายด้วย เมื่อตับเป็นโรค การทำหน้าที่เหล่านี้ จะบกพร่อง หรือเสียไป โรคของตับมีหลายชนิดจากหลายสาเหตุ ที่พบบ่อย ได้แก่ โรคตับแข็ง มะเร็งตับ ฝีในตับ และโรคตับที่พบได้บ่อยที่สุดคือ โรคตับอักเสบ ตับอักเสบเกิดขึ้นได้จากหลายสาเหตุ จากเชื้อโรคต่างๆ เช่น เชื้อบัคเตรี เชื้อไวรัส จากพิษของยาบางชนิด และจากสุรา ถ้าดื่มเป็น ประจำ ในประเทศไทยตับอักเสบมีสาเหตุเกิดจากการติดเชื้อไวรัสบ่อยที่สุด ไวรัสที่ทำให้เกิดโรคตับอักเสบมีอยู่ด้วยกันหลายชนิด ที่สำคัญ ได้แก่ ไวรัสตับอักเสบ เอ บี ซี ดี และอี เชื้อไวรัสเหล่านี้ เข้าสู่ร่างกายด้วยวิธีต่างกัน ชนิดเอและอี ติดโดยการกินอาหารและน้ำ ที่ปนเปื้อนอุจจาระ ที่มีเชื้อไวรัส เนื่องจากผู้ติดเชื้อไวรัสตับอักเสบชนิด เอและอี จะปล่อยเชื้อไวรัสออกมากับอุจจาระ และแพร่ออกไปสู่ชุมชน เชื้อไวรัสชนิด บี ซี และดี ติดต่อโดยการรับเลือดและผลิตภัณฑ์เลือดที่มีเชื้อ ทางเข็มฉีดยา มีดโกน ของมีคมที่เปื้อนเลือดมีเชื้อ นอกจากนี้ยังติดต่อโดยการมีเพศสัมพันธ์ และติดต่อจากมารดามายังทารกด้วย

ผู้ติดเชื้อไวรัสเหล่านี้ บางคนไม่แสดงอาการเจ็บป่วยใดๆ บางคนมีอาการไม่สบาย อ่อนเพลียเพียงเล็กน้อย แต่บางคนมีอาการเจ็บตับ ตัวเหลือง และตาขาวก็เป็นสีเหลือง อาการตัวเหลืองตาเหลืองนี้เรียกว่า ดีซ่าน การติดเชื้อบางคนอาจหายขาด โดยร่างกายมีภูมิคุ้มกันต่อเชื้อไวรัสนั้นๆ เกิดขึ้น ไม่เป็นโรคจากเชื้อไวรัสนั้นอีกตลอดชีวิต แต่ผู้ติดเชื้อไวรัสบางคนไม่สามารถกำจัดเชื้อไวรัสออกจากร่างกาย เชื้อไวรัสเพิ่มจำนวนอยู่ในร่างกายตลอดไปเรียกว่า เป็นพาหะเรื้อรัง ผู้เป็นพาหะเรื้อรังบางรายอาจกลายเป็นตับแข็ง และมะเร็งตับในเวลาต่อมา

เราสามารถหลีกเลี่ยง และป้องกันการติดเชื้อไวรัสตับอักเสบชนิดต่างๆ ได้ โดยการรักษาสุขอนามัยส่วนตนให้ถูกต้อง รับประทานอาหารที่สุกใหม่ๆ สะอาด และไม่มีแมลงวันตอม ไม่ควรใช้ของใช้ส่วนตัว ที่อาจปนเปื้อนเลือดร่วมกัน เช่น แปรงสีฟัน มีดโกนหนวด เป็นต้น ในปัจจุบันนี้มีวัคซีนสำหรับฉีดป้องกันไวรัสตับอักเสบบีออกจำหน่าย แต่วัคซีนยังมีราคาแพง อย่างไรก็ดีเนื่องจากไวรัสตับอักเสบบี พบได้ชุกชุมในบ้านเรา กระทรวงสาธารณสุขจึงมีโครงการ ที่จะฉีดวัคซีนป้องกันตับอักเสบบี ให้แก่ทารกแรกเกิดทุกคน ในอนาคตอันใกล้นี้